E-mail E-mail
Antropogeneza i archeologia na znakach pocztowych

Wczesny HomoHomo habilis

Około 2 mln lat temu żyły obok siebie trzy gatunki hominidów: Australopithecus boisei, Homo habilis i Homo erectus. Obecnie Homo habilis bywa przez niektórych antropologów dzielony na dwa gatunki: Homo habilis i Homo rudolfensis.

Homo habilis, dosłownie „człowiek zręczny” — najwcześniejszy (ok. 2,4–1,5 mln lat temu) hominid o większym mózgu. Ogólnie podobny do australopiteków, ale posiadał delikatniejszą, lepiej wysklepioną czaszkę o pojemności 500–750 cm3. Twarzoczaszki są mniejsze, mniej masywne, a uzębienie drobniejsze. Jego sylwetka była jednak podobna do australopiteków. Osiągał 120 cm wzrostu i 45 kg wagi. Na podstawie budowy anatomicznej dłoni można stwierdzić, że człowiek ten posiadał zdolność wykonywania precyzyjnych czynności (stąd nazwa gatunku).
Na podstawie odkryć z wąwozu Olduvai (Tanzania), można uważać Homo habilis za istotę wytwarzającą pierwsze znane prymitywne narzędzia kamienne.


Homo habilis

Datowana na ok. 1,8 mln lat temu żuchwa OH 7, zwana też „Jonny's child”, zaliczana do Homo habilis, została znaleziona w wąwozie Olduvai w Tanzanii przez Jonathana Leakey'a 2.11.1960 roku w warstwie I. Wraz z nią odkryto dwa fragmenty kości ciemieniowej, kości ręki i stopy oraz narzędzia otoczakowe typu chopping-tools. Odkrycie nowego gatunku, dla którego zgodnie z sugestią Raymonda Darta utworzono nazwę „Pre-Zinjanthropus”, ogłoszono oficjalnie dopiero w styczniu 1964 roku.
Kuba, Mi 1280
(31.03.1967)
Znaczek: Palau 1631
Palau, Mi 1631
(15.03.2000)
Na tym znaczku przedstawiona jest prawdopodobnie (prawdopodobnie, gdyż rysunek jest bardzo niedokładny) czaszka oznaczona jako KNM-ER 1813 (1,9 mln lat), odkryta w Koobi Fora nad jeziorem Turkana (dawniej Rudolfa) w północnej Kenii w 1973 roku przez Kamoya Kimeu. Czaszka jest lekko skrzywiona w lewą stronę, co jest wynikiem nacisków, jakim była poddana w czasie procesu fosylizacji. Jej część twarzowa i podniebienie podobne są do Homo habilis z Olduvai (np. OH 24), mózg jest jednak mniejszy, tylko ok. 510 cm3, co jest grubo poniżej minimum przyjmowanego kiedyś dla tego gatunku (600 cm3) i niewiele przekracza średnią dla australopiteków. Mimo to okaz ten został uznany za osobnika żeńskiego Homo habilis.
Znaczek: Kuba 5110
Kuba, Mi 5110
(15.08.2008)
Znaczek: Komory 2725
Komory, Mi 2725
(14.12.2009)
Blok: Komory 352 w bloku 90
Komory, Mi 352 w bl. 90
(7.07.1977)
Znaczek: Mozambik 4470
Mozambik, Mi 4469–4470
(30.04.2011)
Znaczek: Kambodża 2259
Kambodża, Mi 2259
(25.10.2001)
Parka znaczków: Mozambik 4469-4470
Homo habilis znany jest głównie z terenu Afryki Wschodniej (ok. 2,0–1,5 mln lat temu), m.in. z Hadar w Etiopii (AL 666), z kilku znalezisk w Koobi Fora w Kenii (np. wymieniona już czaszka KNM-ER 1823, KNM-ER 992, KNM-ER 1472, KNM-ER 1481, KNM-ER 1805), Olduvai w Tanzanii (np. OH 7, OH 13, OH 16, OH 24 „Twiggy”, OH 62) oraz Swartkrans w RPA (np. SK 847, StW 53).

Na bloku Komorów (w lewym dolnym narożniku) pokazany jest prawdopodobnie osobnik Homo habilis z kamiennym narzędziem (typu chopping-tool?) w ręku.
Znaczek: Republika Środkowoafrykańska 4280
Republika Środkowoafrykańska, Mi 4280
(10.06.2013)
Znaczek_2: Republika Środkowoafrykańska 4278-4279
Republika Środkowoafrykańska, Mi 4278–4279
(10.06.2013)
Wizerunek Homo habilis pokazany jest z lewej strony dolnego marginesu tego 4-znaczkowego arkusika

Homo rudolfensis

Znaczek: Kambodża 2257
Kambodża, Mi 2257
(25.10.2001)
W opublikowanej w „Nature” w lutym 1992 roku pracy, brytyjski antropolog Bernard Wood stwierdził, że jeśli porównać dwa okazy zaliczane wcześniej do Homo habilis — KNM-ER 1813 i KNM-ER 1470, to okaże się, że różnice między nimi są zbyt duże jak na zmienność wewnątrzgatunkową. Nie chodzi tu też raczej o dymorfizm płciowy — trzeba wyróżnić jeszcze jeden gatunek, który został nazwany Homo rudolfensis, występujący ok. 2,4–1,8 mln lat temu.
Informacje o kolejnym okazie zaliczonym do Homo rudolfensis zostały opublikowane w 1993 roku przez zespół pod kierownictwem Friedemanna Schrenka i Timothy'ego Bromage'a. Donoszą oni o odkryciu w pobliżu jeziora Malawi (między wschodnią a południową częścią Afryki) fragmentu żuchwy, datowanego na podstawie korelacji faunistycznej na okres 2,4–2,3 mln lat.
Znaczek: Kenia 212
Kenia, Mi 212
(19.01.1982)
Datowaną na 1,9 mln lat temu czaszkę (oznaczoną jako KNM-ER 1470), odkrył w 1972 roku Bernard Ngeneo z zespołu Richarda Leakey'a w Koobi Fora, na wschodnim brzegu jeziora Turkana (dawniej Rudolfa) w Kenii. Było to jedno z najsłynniejszych znalezisk w dziejach paleoantropologii, które potwierdziło hipotezę L. Leakey'a o istnieniu na początku plejstocenu we wschodniej Afryce, współcześnie z australopitekami, rodzaju Homo (Homo habilis).
Dorosły osobnik płci męskiej, do którego należała ta czaszka, posiadał spory mózg (ok. 775 cm3). Odznaczał się też wyjątkowo dużą kwadratową twarzą i dużymi zębami trzonowymi.
Znaczek_2: Czad 162
Znaczek: Czad 162
Czad, Mi 162 A i B
(20.09.1966)
Czaszka Homo rudolfensis / habilis (dawniej Tchadanthropus uxoris lub Australopithecus tchadanthropus) sprzed ok. 900–700 tys. lat temu, odkryta w Koro Toro nad jeziorem Czad przez Françoise Coppens, żonę francuskiego paleontologa Yvesa Coppensa, który opublikował ją w 1961 roku i nazwał na cześć żony (Tchadanthropus uxoris, tj. „człowiek z Czadu mojej żony”).
Gwinea Bissau, Mi 7813, 7816, 7817
(25.03.2015)
Trzy wariacje projektanta znaczków Gwinei Bissau na temat Homo habilis. Na dwóch pierwszych znaczkach pokazał tego człowieka wraz z mamutami (na jednym nawet na śniegu), choć H. habilis żył tylko w Afryce, ale tam nie było mamutów. Wygląd postaci ludzkiej z trzeciego znaczka, choć też podpisanej H. habilis, w rzeczywistości oparty jest na rekonstrukcji H. georgicus (!) wykonanej w 2011 roku, znajdującej się w Musée de Préhistoire des Gorges du Verdon w Quinson (dep. Alpes-de-Haute-Provence). W dodatku w tle widać jakieś jakieś fantazyjne malowidła naskalne, choć ani H. habilis, ani H. georgicus nie byli twórcami żadnych tego typu dzieł.
Grupa „praludzi” oprawiająca upolowanego hipopotama przy pomocy kamiennych narzędzi.
Znaczek: Kenia 73
Kenia, Mi 73 i 70–73 w bl. 5
(15.01.1977)
Blok: Kenia 70-73 w bloku 5
Blok: Tanzania 70-73 w bloku 5
Znaczek: Tanzania 73
Tanzania, Mi 73 i 70–73 w bl. 5
(15.01.1977)
Znaczek: Uganda 156
Uganda, Mi 156 i 153–156 w bl. 5
(15.01.1977)
Blok: Uganda 153-156 w bloku 5
Znaczek: Wspólnota Afryki Wschodniej 306
Wspólnota Afryki Wschodniej, Mi 306
(3.11.1975)