Badacze antropogenezy

XVIII wiek przyniósł rozkwit większości nauk przyrodniczych, a mniemanie, że skamieniałości są szczątkami dawnych zwierząt i roślin utrwaliło się na dobre. Jak wówczas sądzono kres życiu wszystkich tych dziwnych form zwierzęcych położył biblijny potop. Była to tak zwana teoria dyluwialna. Jednym z najbardziej zagorzałych dyluwialistów był Johann Jacob Scheuchzer (1672–1733), szwajcarski przyrodnik najbardziej znany ze swoich prac paleontologicznych. W czasie wielu podróży po świecie zebrał jedną z największych ówcześnie w Europie kolekcji skamieniałości. Opisał wiele roślin kopalnych uznając, że wszystkie one zginęły w biblijnym potopie, a w pracy „Lithographia Helvetica”, przedstawił skamieniałości jako „gry natury” albo jako resztki biblijnego potopu.
W 1725 roku Scheuchzer zbadał skamieniałość odkrytą w 1700 roku w kamieniołomie w Eningen w Badenii, którą uznał za szczątki człowieka, który zginął w czasie potopu. W 1726 roku opublikował opis tego znaleziska, nazwanego Homo diluvii tristis testis (człowiek, żałosny świadek potopu). W 1758 roku inny szwajcarski przyrodnik, Johannes Gessner, zakwestionował interpretację Scheuchzera i zasugerował, że była to duża ryba kopalna. Sprawę zakończył w 1811 roku francuski przyrodnik Georges Cuvier (1769–1832), który ponownie zbadał ten okaz (znajdował się on w posiadaniu holenderskiego Teylers Museum, którego władze sprzeciwiały się nowym badaniom — stało się to możliwe dopiero przy wsparciu Napoleona, po zajęciu Holandii przez wojska francuskie) i wykazał, że był to szkielet wielkiej salamandry, którą nazwał Andrias scheuchzeri, wiążąc na zawsze nazwisko pechowego odkrywcy domniemanej ofiary potopu z salamandrą.

Karol Linneusz, właściwie Carl von Linné (1707–1778), szwedzki przyrodnik, profesor uniwersytetu w Uppsali. W 1727 podjął studia medyczne na uniwersytecie w Lund, by po roku przenieść się do Uppsali. Cały czas przy tym zajmował się swoim hobby – botaniką i otrzymał funkcję ogrodnika w uczelnianym ogrodzie botanicznym. Bardzo pogłębił swoją wiedzę botaniczną w czasie samotnej wyprawy w 1732 po Laponii, podczas której przebył ponad 7 tys. km i opisał wiele nowych gatunków roślin.
Potem wyjechał na studia do Holandii, gdzie uzyskał tytuł doktora na uniwersytecie w Harderwijk. Jego powrót do Szwecji opóźnił się, gdyż w Holandii zaprzyjaźnił się z kilkoma bogatymi ludźmi, którzy sfinansowali wydanie jego życiowego dzieła „Systema naturae”. Później było ono jeszcze rozbudowywane, tak że ostatecznie w 1770 liczyło ok. 1400 stron. Potem zwiedził jeszcze Paryż, Londyn i pracował w kilku ogrodach botanicznych w Holandii. W 1738 r. wrócił do Szwecji i otworzył praktykę medyczną w Sztokholmie, a w 1742 został profesorem na Uniwersytecie w Uppsali. Doceniono jego osiągnięcia. Został pierwszym prezesem powstającej właśnie Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk. Zaszczycono go tytułem szlacheckim i funkcją lekarza dworu królewskiego, ale jego zainteresowania były o wiele szersze i obejmowały m.in. mineralogię i dawne dzieje Szwecji.
W dziele „Systema Naturae” (1735–1770) opisał podstawy stworzonego przez siebie systemu klasyfikacji organizmów oraz upowszechnił zasadę binominalnego (dwuimiennego) nazewnictwa biologicznego. Początkowo był kreacjonistą, czyli uważał, że wszystkie istniejące gatunki zostały stworzone równocześnie, ale pod koniec życia dopuszczał możliwość powstawania nowych gatunków wskutek krzyżowania się istniejących już form życia. W klasyfikacji świata zwierzęcego opublikowanej w „Systema Naturae” umieścił w jednej grupie małpę i człowieka, a orangutana odważył się nawet nazwać Homo silvestris (tj. „człowiek leśny”).

Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon (1707–1788), francuski filozof, przyrodnik i matematyk. Członek Akademii Francuskiej. Jego najbardziej znane dzieło to licząca 44 tomy „Histoire naturelle, générale et particulière”, wydana w latach 1749–1788. Był jednym z pierwszych uczonych, który próbował szukać naturalnych, pozareligijnych wyjaśnień dla powstania Układu Słonecznego. W zakresie badań geologicznych obliczył wiek Ziemi, bazując na tempie gromadzenia się osadu i grubościach warstw skalnych okolic Paryża, na 75 tysięcy lat, dokonując rewolucyjnego, jak na owe czasy, postarzenia wieku Ziemi. Zwrócił uwagę także na fakt, iż zmiany środowiskowe wpływają na zmiany wyglądu organizmów oraz wyraził pogląd o jedności żywych organizmów.
Sprzeciwiał się sztucznemu systemowi Linneusza (ten chcąc dokuczyć Buffonowi nadał ropusze (Bufo) oraz rodzinie ropuchowatych (Bufonidae) nazwy nawiązujące do jego nazwiska), był natomiast zwolennikiem przedstawiania żywej natury w postaci „drabiny istot” (scala naturae).

Jean Baptiste de Lamarck (1744–1829), biolog francuski, twórca wczesnej teorii ewolucji, nazywanej lamarkizmem. W swojej „Filozofii zoologii” (1809 r.) twierdził, że człowiek pod wpływem otaczające przyrody mógł się „narodzić” z najbardziej doskonałej małpy, na przykład z szympansa. Lamarck uzasadniał, że organizmy podlegają zmianom z racji wewnętrznego pędu do zmian, potrzeby doskonalenia się, z ćwiczenia bądź braku ćwiczenia różnych organów. Wyginięcie lasów miało zmusić pokolenia małp do chodzenia po ziemi, a ich nogi, podlegające bezustannemu ćwiczeniu, rozwijały się, w przeciwieństwie do rąk, które pozbawione ćwiczeń przy poruszaniu się w gałęziach drzew, uległy skróceniu — jest to koncepcja dziedziczenia cech nabytych. Najważniejszym czynnikiem przyśpieszającym rozwój społeczny była zdaniem Lamarcka mowa. Tak mieli pojawić się na Ziemi ludzie, różniący się w istotny sposób od swych praprzodków — małp.
Lamarck stworzył i rozpropagował słowo biologia na oznaczenie nauki o wszystkich organizmach żywych i ich właściwościach. Efektem wielu lat jego pracy nad bezkręgowcami było dzieło pt. „Historia naturalna zwierząt bezkręgowych” (Histoire naturelle des animaux sans vertèbres) wydawana w latach 1815–1822.

Georges Cuvier (1769–1832), francuski zoolog i paleontolog. Był przeciwnikiem teorii ewolucji, zamiast tego stworzył teorię katastrof. Zbudował podwaliny współczesnej systematyki zwierząt. Epokowego znaczenia doczekała się mała broszurka wydana przez niego w roku 1812: „Próba ustalenia podziału zwierząt na klasy”, w której zawarł podstawy sławnej teorii typów i przeprowadził zupełną reformę systematyki. Nowy podział Cuviera, będący punktem wyjścia dla wszystkich późniejszych klasyfikacji, różni się od poprzednich tym, że połączył gromady ssaków, ptaków, gadów i ryb w jedną kategorię wyższą: kręgowce (sama nazwa kręgowce została jednak wprowadzona przez Lamarcka). Zerwał z dawniejszym zwyczajem systematyki, polegającym na posługiwania się prawie wyłącznie cechami zewnętrznymi, a oparł się na całokształcie organizacji, a także na podstawie rozmieszczenia i położenia najważniejszych narządów, szczególnie układu nerwowego. W ten więc sposób zastosowano po raz pierwszy anatomię porównawczą do utworzenia naturalnego systemu klasyfikacji zwierząt. Teoria typów spowodowała lawinę nowych poglądów na uszeregowanie zwierząt.

Georges Cuvier dowiódł, że w przeszłości żyły gatunki, które już nie istnieją, jak np. opisane przez niego syberyjskie mamuty. Pojęcie wymierania łączył z katastrofami, które okresowo dotykały Ziemię i niszczyły znaczną część zamieszkujących ją organizmów. Cuvier pokazał też, że w obrębie większych typów zwierząt (kręgowców, mięczaków, stawonogów itp.) poszczególne narządy i części ciała mają wspólny „plan budowy”, choć niekoniecznie muszą być podobne i pełnić te same funkcje. Skrzydło ptaka, płetwa delfina i ręka człowieka spełniają to kryterium (są więc homologiczne), natomiast skrzydła ptaka i motyla są już tylko podobne (analogiczne), ale mają różne plany budowy. Stąd już tylko krok do pojęcia wspólnoty pochodzenia, a więc ewolucji. Tego kroku Cuvier jednak nie uczynił.
Jego stwierdzenie, ogłoszone w 1812 r., „l'homme fossile n'existe pas” (człowiek kopalny nie istnieje) stało się na początku XIX w. dogmatem.

Johann Karl Fuhlrott (1803–1877) i kalota czaszki Homo neanderthalensis odkryta w 1856 roku w Neandertal.
W sierpniu 1856 roku robotnicy wydobywający wapień w dolinie Neandra (według ówczesnej pisowni niemieckiej: Neanderthal) nad rzeką Düssel, na wschód od Düsseldorfu, wydobyli z jaskini Feldhofera (Feldhofer Grotte) liczne kości: czaszkę, kości udowe, fragment miednicy, kilka żeber oraz kości ramieniowe i łopatki. Robotnicy uznali, że natrafili na szczątki niedźwiedzia jaskiniowego, ale wspomnieli o swym odkryciu nauczycielowi matematyki w gimnazjum w Elberfeld, Johannowi Karlowi Fuhlrottowi. Ten rozpoznał w nich bardzo stare szczątki ludzkie i skontaktował się z Hermannem Schaaffhausenem, profesorem anatomii z Bonn. Fuhlrott i Schaaffhausen wspólnie ogłosili swoje odkrycie w 1857 roku.

Karol Robert Darwin (1809–1882), angielski przyrodnik, twórca teorii ewolucji, zwanej darwinizmem. Bogate zbiory botaniczne i zoologiczne, które zebrał podczas trwającej pięć lat (grudzień 1831–październik 1836) wyprawy dookoła świata na statku HMS „Beagle”, stały się podstawą do opracowania jego fundamentalnych dzieł pt. „O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego” (1859) i „O pochodzeniu człowieka” (1871).

Teoria ewolucji Karola R. Darwina (1809–1882) w wielkim skrócie — skamieniały szkielet praptaka i ptak współczesny.

Zwolennicy i przeciwnicy teorii ewolucji starli się też w 1925 roku przed sądem. Oto trzej bohaterowie tzw. małpiego procesu: John Thomas Scopes (w środku), William Jennings Bryan (z prawej) i Clarence Darrow (z lewej).
John Thomas Scopes, nauczyciel w Dayton, został skazany na grzywnę przez sąd w stanie Tennessee za nauczanie w swojej szkole o teorii ewolucji Darwina, zgodnie z prawem, które za nielegalne uznaje nauczanie każdej teorii, która zaprzecza boskiemu stworzeniu.
William Jennings Bryan (oskarżyciel), jeden z najlepszych mówców swoich czasów, popularny polityk (m.in. kongresmen, trzykrotny kandydat demokratów na fotel prezydenta USA, sekretarzem stanu za prezydentury Woodrowa Wilsona). Jego religijność i społeczne zaangażowanie niezmiennie wyznaczał fundamentalistyczny prezbiterianizm. Krucjatę przeciwko ewolucji planował jako zwieńczenie swojej kariery politycznej.
Clarence Darrow (obrońca), ceniony adwokat od spraw kryminalnych i politycznych. Gdy inny obrońca J. Scopes'a, Arthur Hays, wystąpił z zaskakującym wnioskiem o przesłuchanie oskarżyciela w charakterze świadka obrony, Darrow potrzebował jedynie 90 minut do zdruzgotania W. Bryana na oczach Ameryki oraz do obnażenia słabości fundamentalizmu. Polem ataku były poglądy Bryana na Biblię. W. Bryan przyznał, że wiek Ziemi i czas stworzenia nie jest mu znany. Darrow zasypał Bryana mnóstwem pytań. Skąd Kain wziął żonę? Jak poruszał się wąż, zanim został skazany na pełzanie? Bryan dosłownie rozumiał stworzenie Ewy z żebra Adama i potop. Połknięcie Jonasza przez wielką rybę i długi dzień Jozuego traktował jako rzeczywiste cuda. W oczach widzów i całego kraju Bryan okazał się osobą niezdolną do sprostania krytyce. Przesłuchanie zakończyło się ostrą wymianą zdań. Sędzia odroczył rozprawę, a następnego dnia odmówił kontynuacji i nakazał wykreślenie przesłuchania z protokołu. Wtedy C. Darrow zwrócił się do sądu z prośbą o uznanie jego klienta winnym. Był to niespodziewany, mistrzowski zabieg. Pozbawiał W. Bryana możliwości przesłuchania, a wyrok otwierał drogę do apelacji. Po 8-minutowej naradzie ława przysięgłych wydała werdykt: winny. Sędzia John T. Raulston nałożył najniższą przewidzianą prawem grzywnę 100 dolarów.

Alfred Russel Wallace (1823–1913), brytyjski biolog, przyrodnik i podróżnik. Swoje badania rozpoczął od zbierania okazów roślin i zwierząt w Ameryce Południowej, nad Rio Negro i w Amazonii (w latach 1848–1850) oraz Azji Południowo-Wschodniej, w Malezji i Indonezji (w latach 1854–1862). Zajmował się głównie zoogeografią. Jego najważniejsze prace to „Podróże do Amazonii oraz Rio Negro” (1853), „Archipelag Malajski” (1869) i „Geograficzne rozmieszczenie zwierząt” (1886). Jest współtwórcą teorii doboru naturalnego i biogeografii. Jako pierwszy zauważył różnice w charakterze i składzie gatunków pochodzących z przeciwnych stron linii przebiegającej między Azją i Oceanią. Linia ta nazwana została linią Wallace'a, a odkrycie to miało miejsce podczas jego podróży przez Indie Wschodnie.
W 1858 roku przesłał Karolowi Darwinowi list z Borneo, do którego załączył swoją pracę „O dążności odmian do nieograniczonego odbiegania od typu pierwotnego” opisującą dobór naturalny jako podstawowy mechanizm ewolucji biologicznej — a więc niezależnie doszedł do wniosków, nad którymi Darwin pracował już od dwudziestu lat! Zmusiło to Darwina do opublikowania pierwszej wzmianki o opracowanej przez siebie teorii ewolucji — oddał ją do druku wraz z manuskryptem A. R. Wallace'a.

Rudolf Ludwig Karl Virchow, niemiecki anatom i patolog (nazywany papieżem berlińskiej medycyny), amator-historyk i archeolog. Urodził się jako syn rzeźnika 13 października 1821 roku w Schivelbein, czyli obecnym Świdwinie na Pomorzu Zachodnim, a zmarł 5 września 1902 w Berlinie.
Podobno znał dość dobrze język polski i przez całe życie zachowywał dużą sympatię dla Polaków. W 1839 roku wstąpił do Pepinière, pruskiej akademii wojskowo-lekarskiej w Berlinie, gdzie studiował na koszt państwa. Ukończył ją w 1843 r. otrzymując tytuł doktora i stopień lekarza kompanii, po czym został asystentem prosektora (1844), a wkrótce potem, po zdaniu egzaminu państwowego, patologiem (1846) w Berliner Charité, czyli berlińskim Szpitalu Miłosierdzia. Habilitował się w 1847 r. i został docentem prywatnym. W roku następnym badał epidemię tyfusu na Górnym Śląsku i uznał, że jej przyczyny tkwią w nieludzkich warunkach życia tamtejszych mieszkańców.
Zafascynowany ideą ruchów demokratycznych, brał czynny w nich udział, zwalczając słowem i pismem absolutyzm pruski. Za udział w tzw. rewolucji marcowej i Kongresie Demokratycznym w październiku 1848 roku, został zwolniony ze stanowiska i musiał opuścić Prusy. Przyjął więc w 1849 roku Katedrę Patologii na Uniwersytecie w Würzburgu (Bawaria). Tam też ożenił się (1850). Dzięki pracom w dziedzinie patologii komórkowej stał się sławny, dzięki czemu mógł wrócić do Prus i w 1856 roku objął pierwszą w całych Niemczech Katedrę Anatomii Patologicznej na Uniwersytecie w Berlinie.
Był człowiekiem niezmiernie aktywnym do końca życia. Stworzył kilka nowych działów anatomii patologicznej, założył i redagował kilka czasopism (np. „Zeitschrift für Ethnologie”, 1866 r.) oraz towarzystw naukowych (np. Berliner Gesellschaft für Anthropologie, Ethnologie und Urgeschichte, 1869 r.). Jest też jednym z twórców antropologii, zajmował się również etnologią i archeologią. Osobiście prowadził prace archeologiczne w jeziorze Jamno, uczestniczył w badaniach Troi (w 1879 roku) prowadzonych przez H. Schliemanna, z którym się przyjaźnił. Ponadto kierował wykopaliskami w Aul Koban na Kaukazie (1881), brał udział w badaniach w Egipcie (1888) i na Cejlonie.
Po powrocie do Berlina udzielał się również społecznie i politycznie. Od 1859 roku aż do śmierci był berlińskim radnym. W 1861 roku założył z przyjaciółmi liberalną i antyklerykalną Niemiecką Partię Postępu (Deutschen Fortschrittspartei), z ramienia której w latach 1862–1867 zasiadał jako poseł w pruskim Landtagu, a w latach 1872–1902 był tamże przewodniczącym Komisji Rachunkowej. Był też deputowanym do niemieckiego Reichstagu (1880–1893). W życiu parlamentarnym był przeciwnikiem polityki O. von Bismarcka. W 1865 roku, po szczególnie ostrym wystąpieniu Virchowa, Bismarck wyzwał go nawet na pojedynek, ale później za pośrednictwem swego ministra wojny zrezygnował z tego żądania. Virchow największy nacisk kładł jednak na rozwój higieny i niemało przyczynił się do tego, że stolica Prus, jako pierwsze duże miasto europejskie, otrzymała centralne wodociągi i kanalizację (jedną z przyczyn była epidemia cholery, jaka wybuchła w Berlinie w 1861 roku, podczas której zmarło ok. 20 tys. osób).

R. Virchow był uczonym tyleż wybitnym, co wielce kontrowersyjnym i w swych poglądach mocno konserwatywnym. Był przeciwnikiem odkryć L. Pasteura i nie uznał znaczenia drobnoustrojów chorobotwórczych w powstawaniu chorób. Był też zaciętym wrogiem teorii ewolucji. Dopiero 16 lat po odkryciu przez J. K. Fuhlrotta tajemniczych kości, obecnie uznawanych za przynależne do neandertalczyka, zainteresował się nimi i zbadał je. Zgodnie ze swymi przekonaniami Virchow nie mógł przyjąć do wiadomości, że odkryto jakiegoś przodka człowieka, dlatego uznał, że znalezione kości muszą być znacznie młodsze. Oceniając pewne szczegóły ich budowy (a był przecież autorytetem w dziedzinie pomiarów czaszki i stanów patologicznych mózgu) ogłosił, że są to zniekształcone szczątki zwykłego człowieka, chorego na krzywicę lub kiłę. Oczywiście jego zdanie nie było wtedy odosobnione. Jeszcze dalej poszedł niemiecki anatom August Mayer, który utrzymywał, że tzw. neandertalczyk to zwłoki kawalerzysty-Kozaka, który zginął w czasie walk z cofającymi się wojskami napoleońskimi.

Ernst Haeckel (1834–1919), niemiecki biolog, filozof i podróżnik, zwolennik darwinizmu. Studiował medycynę na uniwersytetach w Berlinie, Würzburgu i Wiedniu. Interesował się badaniami niższych zwierząt morskich. W latach 1865–1909 był profesorem zwyczajnym anatomii porównawczej na Uniwersytecie w Jenie. Utworzył tam Instytut Zoologiczny. Jest uważany za prekursora niemieckiej myśli eugenicznej.
W pracy „Naturalna historia stworzenia świata” z 1868 r., zaprezentował propozycję pierwszego drzewa rodowego wszystkich organizmów. Uwzględnił w nim człowieka, łącząc małpy z człowiekiem. W łańcuchu tym brak było tylko jednego elementu, formy przejściowej między antropoidem a człowiekiem, tzw. brakującego ogniwa. Tę hipotetyczną istotę nazwał Haeckel Pithecanthropus alalus („małpolud niemy”). Pitekantrop miał żyć nie w Afryce, jak sądził Karol Darwin, uważający szympansy za najbardziej podobne do człowieka, a na terenie południowo-wschodniej Azji, bowiem Haeckel dowodził, że to gibbony są najbliższe człowiekowi.
Wprowadził takie terminy jak ekologia, filogeneza, ontogeneza. Jego teorie przyczyniły się do wielkiego postępu biologii ewolucyjnej. Dla upamiętnienia E. Haeckla nazwano jeden ze szczytów w górach Sierra Nevada Mount Haeckel (4090 m n.p.m.) oraz planetoidę (12323) Häckel.

Aleš Hrdlička (1869–1943), amerykański lekarz i antropolog czeskiego pochodzenia oraz czaszka anatomicznie nowoczesnego człowieka.
A. Hrdlička badał Indian oraz szczątki pradziejowych ludzi. Uznał, że Ameryka została zasiedlona przez człowieka w epoce kamienia na skutek migracji przez Cieśninę Beringa i Aleuty.
Był zwolennikiem poglądu o wspólnym pochodzeniu całej ludzkości. Gdy Marcellin Boule opublikował wyniki swoich badań nad szkieletem neandertalczyka, tzw. „Starca z La Chapelle”, w których opisał go jako półidiotę, niezgrabnie poruszającego się na ugiętych nogach, uznano, że gatunek ten był ewolucyjną ślepą uliczką i nie mógł być przodkiem współczesnych ludzi. W latach 20. XX wieku Hrdlička był jednym z nielicznych uczonych, którzy przeciwstawiali się temu poglądowi. Używając argumentów anatomicznych i archeologicznych bronił koncepcji o jednotorowości ewolucji, a swoją hipotezę określił mianem „neandertalskiej fazy człowieka”.
A. Hrdlička piastował m.in. funkcję prezesa Amerykańskiego Towarzystwa Antropologicznego i Waszyngtońskiej Akademii Nauk. Obecnie jego imię nosi (założone przy jego wsparciu finansowym) Muzeum Człowieka w Pradze (Hrdličkovo Muzeum Člověka UK).

Raymond A. Dart (1893–1988), południowoafrykański anatom i antropolog pochodzenia australijskiego, profesor anatomii na Uniwersytecie Witwatersrand w Johannesburgu, trzymający w ręku czaszkę młodego osobnika (ok. 3–6 letniego) Australopithecus africanus, tzw. dziecka z Taung, którą zbadał i opublikował w „Nature” z 1925 roku. Ta czaszka, odkryta w rumowisku jaskiniowym w kamieniołomie Buxton Quarries w Taung (Greater Taung Local Municipality, Dr Ruth Segomotsi Mompati District Municipality, prow. Północno-Zachodnia, RPA), była ówcześnie pierwszym znaleziskiem szczątków dwunożnej istoty człowiekowatej (australopiteka).

Mary Douglas Leakey (1913–1996), brytyjska archeolog i paleoantropolog, na tle stanowiska Laetoli w Tanzanii.
M. Leakey w 1948 roku na wysepce Rusinga na Jeziorze Wiktorii odkryła najlepiej zachowaną czaszkę Proconsul africanus (17,5 mln lat temu). W 1959 roku znalazła w Olduvai (Oldupai), położonym na skraju Parku Narodowego Serengeti w Tanzanii, fragmenty czaszki wczesnego hominida zaliczonego przez nią do rodzaju Zinjanthropus boisei (obecnie Paranthropus boisei), szacowane na 1,75 mln lat temu. Czaszka posiadała masywne kości, potężne szczęki i stosunkowo mały mózg. W 1960 r. Mary i Louis Leakeyowie odkryli w wąwozie Olduvai w Tanzanii skamieniałości hominidów, które uznali za bliższe rodzajowi Homo, niż jedynemu znanemu wówczas australopiekowi gracylnemu — Australopithecus africanus. Nazwali ów nowy materiał H. habilis. Taka klasyfikacja z początku napotkała znaczny opór innych naukowców, ale w miarę odkrywania dalszych okazów H. habilis doczekała się powszechnego uznania. Wiosną 1978 Mary Leakey i Tim White odkryli w Laetoli 69 odcisków stóp, dobrze zachowanych w skamieniałym wilgotnym popiele pochodzącym z erupcji pobliskiego wulkanu, datowanych na 3,7–3,5 mln lat. Byli to najprawdopodobniej osobnicy A. afarensis.