E-mail E-mail
Antropogeneza i archeologia na znakach pocztowych

Malarstwo jaskiniowe — poza obszarem Hiszpanii i Francji

Rozwijające się od początku młodszego paleolitu (ok. 33–25 tys. lat temu) malarstwo jaskiniowe jest ograniczone przestrzennie w zasadzie do obszaru północnej Hiszpanii (nad Zatoką Biskajską), pogórza środkowych Pirenejów i południowo-zachodniej Francji (Dordonia). Poza tą strefą przejawy sztuki jaskiniowej występują niezwykle rzadko.

Jaskinia Riparo di Romito (Włochy)

Kasownik: Florencja, 24.04.1977
Florencja, Włochy
(24.04.1977)
Tur (Bos primigenius) — ryt z Riparo di Romito.
Jaskinia Riparo di Romito (także: Grotta del Romito), znajdująca się 13 km od Papasidero (prow. Cosenza, reg. Kalabria), została odkryta dla nauki w 1961 r. przez Agostino Miglio z lokalnego muzeum, któremu wskazali ją Gianni Grisolia i Rocco Oliva, mieszkańcy pobliskiej wsi. Pierwsze badania wykopaliskowe przeprowadził w latach 1961–1968 Paolo Graziosi z uniwersytetu we Florencji i od tego czasu są one cały czas kontynuowane (m.in. przez prof. Fabio Martini). W tej niewielkiej jaskini (jej długość wynosi zaledwie 25 m), do której prowadzi wąskie przejście między skałami o długości 34 m, odkryto liczne szczątki zwierzęce i roślinne oraz ślady pobytu ludzi. Najcenniejszym znaleziskiem są jednak dwa realistyczne ryty przedstawiające tury (Bos primigenius), bardzo dobrze zachowane, gdyż były przykryte osadami jaskiniowymi. Są one datowane między 11.500 a 10.060 BP i można je łączyć z ludnością późnej kultury epigraweckiej (nazwa pochodzi od od jaskini La Gravette w miejscowości Bayac, dep. Dordogne, reg. Akwitania). W jaskini odkryto także kilka grobów z pojedynczymi i podwójnymi pochówkami niezbyt wysokich ludzi o wzroście ok. 140–155 cm.
Zbiory: Museo Archeologico Nazionale, Reggio di Calabria.

Schronisko Ranaldiego (Włochy)

Kasownik: Potenza, 11.06.1977
Potenza, Włochy
(11.06.1977)
„Il Diavolo del Paleolitico” — fragment malowideł naskalnych (wym. 67×72 cm) ze schroniska skalnego w rejonie Tuppo dei Sassi, na terenie Riserva Naturale Statale i Pisconi, między Lagopesole a Acerenza (gm. Filiano, prow. Potenza, reg. Basilicata). Stanowisko to zostało odkryte w 1966 r. przez Francesco Ranaldi, byłego dyrektora Museo provinciale di Potenza (stąd nazywane jest schroniskiem Ranaldiego).
Malowidła (jedyne w całym regionie Basilicata) wykonane są czerwoną farbą (ochra) na wapiennej skale, obecnie mocno zwietrzałej. Są to przedstawienia zoo- (głównie jelenie), fito- (drzewa) i antropomorficzne. Badania wykopaliskowe przeprowadzone przez F. Biancofiore z Uniwersytetu w Bari wykazały istnienie tutaj osadnictwa z okresu mezolitu (kultura kastelnowska) sprzed ok. 9 tys. lat temu.
W celu uchronienia malowideł przed wietrzeniem fizycznym i chemicznym władze regionu Basilicata, przy współpracy naukowców różnych specjalności, uruchomiły specjalny program ich konserwacji.

Jaskinia ? (Włochy)

Malowidło (ryt?) naskalne przedstawiające zapewne leżącego byka.
Valdagno, Włochy
(28.11.1982)
Sylwetka człowieka (rysunek naskalny? paleolit? neolit?).
Roma EUR, Włochy
(25.12.1997)

Jaskinia Cuciulat (Rumunia)

Kasownik: Letca, 8.12.1982 Kasownik: Câciulata, 8.04.1993
Câciulata, Rumunia
(8.04.1993)
Letca, Rumunia
(8.12.1982)

W jaskini Peştera Cuciulat w dolinie rzeki Somes (okr. Sălaj, Siedmiogród), mocno zniszczonej współcześnie wskutek eksploatacji wapienia przy pomocy materiałów wybuchowych, znajdują się malowidła wykonane czerwoną glinką o dużej zawartości związków żelaza (13,2% Fe2O3), uważane za najstarsze w regionie południowo-wschodniej Europy (ok. 12 tys. lat temu). Odkrył je w 1978 roku zespół speleologów z Klubu Emila Racovity (A. Done, F. Cucu, T. Vadeanu, M. Codrescu, Simona Manolescu).
Wymiary pomieszczenia z malowidłami są niewielkie: 3,7×2,5 m. Poszczególne obrazy to sylwetkowe (bez konturów i bez cieniowania) przedstawienia zwierząt (koni, kotów i ptaków) oraz być może i ludzi, niewielkich rozmiarów, np. malowidło konia ma 24,6 cm długości i 12,5 cm wysokości, a ptak odpowiednio 21 cm i 14 cm. Domniemane (bardzo słabo zachowane) wizerunki ludzi mają wysokość 51 cm i szerokość ok. 26 cm.

Jaskinia Gaura Chindiei (Rumunia)

Câciulata, Rumunia
(11.04.1993)
Dwa fragmenty malowideł z jaskini Gaura Chindiei koło Coronini (dawniej Pescari, okr. Caraş-Severin, Banat).
Jaskinia Gaura Chindiei położona jest nad Dunajem, ok. 80 m powyżej poziomu rzeki, w miejscu gdzie rozpoczyna się przełom Dunaju między Karpatami a Górami Wschodnioserbskimi, znany jako Żelazna Brama (rum. Porţile de Fier, serb. Đerdapska klisura lub Gvozdena Vrata). Jaskinia jest niewielka, liczy tylko 18 m długości, mimo to naliczono w niej aż 425 różnych malowideł i rysunków przedstawiających ptaki, motywy roślinne, różne znaki i symbole, odciski dłoni i palców, a nawet napisy w alfabecie łacińskim lub cyrylicy, które można datować od schyłkowego paleolitu, przez neolit, epokę brązu, aż po czasy współczesne. Malowidła epipaleolityczne (ok. 10–8 tys. lat temu) wykonane są czerwoną glinką o dużej zawartości związków żelaza. Są to najczęściej symbole solarne i ptaki o szeroko rozłożonych skrzydłach. Badania w jaskini prowadził m.in. dr Vasile Boroneanț. W 1973 r. ustanowiono w niej rezerwat archeologiczny.
Pescari, Rumunia
(11.05.1982)
Znaczek: Węgry 2326
Węgry, Mi 2326
(1.06.1967)
Znaczek: Jugosławia 1725
Jugosławia, Mi 1725
(3.05.1978)
Znaczek: Jugosławia 2613
Jugosławia, Mi 2613
(9.07.1993)
Jaskinia Gaura Chindiei położona jest prawie dokładnie naprzeciw znajdującego się na serbskim brzegu Dunaju zamku Golubač (pocz. XIV w.).
Ptak — jeszcze jeden fragment malowideł z jaskini Gaura Chindiei koło Coronini (okr. Caraş-Severin, Banat).
Pescari, Rumunia
(9.08.1987)

Jaskinia Oilor (Rumunia)

Sylwetka konia (?) — rysunek z Peştera Oilor (= Jaskinia Owiec) koło Birseşti (okr. Gorj, Wołoszczyzna).
Jaskinia Oilor jest stosunkowo niewielka. Jej łączna długości wynosi 545 m (na dwóch poziomach), a największe pomieszczenie ma długość 21 m i szerokość 8 m. Znaleziono tu bliżej niedatowane wyroby krzemienne kultury oryniackiej.
Birseşti, Rumunia
(30.09.1981)

Jaskinia Runcu (Rumunia)

Dwa zwierzęta (kozy?) — rysunek z jaskini Runcu (okr. Gorj, Wołoszczyzna). Chronologia: epoka kamienia?
Runcu, Rumunia
(28.09.1981)

???

Dwa bizony — malowidło jaskiniowe lub ryt naskalny?
Ath, Belgia
(10.08.1969)