E-mail E-mail
Antropogeneza i archeologia na znakach pocztowych

Zdobywanie żywności

Łowiectwo

Znaczek: Mozambik 8781
Mozambik, Mi 8781
(10.08.2016)
Niger, Mi 4246 w bl. 553
(15.08.2016)
Australopiteki ćwiartujący zwierzynę — to zapewne znaleziona przez nich padlina, albo ofiara jakiegoś drapieżnika, którego udało im się odpędzić od zdobyczy.
Polowanie na mamuty — ze względu na swoją niesłychaną widowiskowość jest to jeden z ulubionych tematów z pradziejów człowieka, jakie są prezentowane na znaczkach pocztowych.
Gwinea, Mi 5531 w bl. 1517
i 5532 w bl. 1518
(25.05.2008)
Dwukrotnie pokazana ta sama scena polowania na mamuty.
Na pierwszym znaczku ponadto podobizna Georgesa Cuviera (1769–1832), francuskiego zoologa i paleontologa, przeciwnika teorii ewolucji. Dowiódł on ponad wszelką wątpliwość — podając m.in. jako przykłady mamuty i mastodonty — że w przeszłości żyły gatunki, które następnie przestały istnieć. Jednak nie chciał pogodzić się z myślą, że to samo dotyczy także człowieka — słynnym się stało jego zdanie „L'homme fossil n'existe pas” (człowiek kopalny nie istnieje), które stało się na początku XIX w. obowiązującym dogmatem.
Gwinea, Mi 5527 i 5529
(25.05.2008)
Na marginesie bloku scena dobijania jednego z mamutów tonących w bagnie, gdzie uciekł zapędzony przez ogień podłożony przez neandertalczyków. W tle widoczne jest obozowisko neandertalczyków z szałasami krytymi skórą.
Gwinea Bissau, Mi 3154 w bl. 524
(15.07.2005)
Grupa myśliwych Homo sapiens zabijających mamuta, który wpadł do wilczego dołu.
Komory, Mi 2726 z bl. 580
(14.12.2009)
Uwaga! Na tle rysunku znaczka (poniżej mamuta, nad tekstem „UNION”) znajduje się napis: „Mononykus Squelette” (tj. szkielet mononyka).
Mononyk (Mononykus) był terapodem żyjącym w okresie kredy (ok. 75–70 mln lat temu) w środkowej Azji i na pewno nie ma nic wspólnego z mamutami! Ten błąd powstał wskutek wykorzystania przy projektowaniu tego bloku wzoru opracowanego dla wprowadzonego do obiegu 14 grudnia 2009 roku znaczka Mi 2650 w bl. 564, na którym rzeczywiście znajduje się szkielet mononyka!
Jersey 650-651 Znaczek: Polowanie na mamuty (Jersey 650) Znaczek: Polowanie na mamuty (Jersey 651) Znaczek: Polowanie na mamuty (Jersey 650) Znaczek: Polowanie na mamuty (Jersey 651)
Jersey, Mi 650–651
(5.04.1994)
Scena ukazująca technikę polowania neandertalczyków na mamuty koło La Cotte de St Brelade na wyspie Jersey.
La Cotte de St Brelade (lub Lé Creux ès Fées), to jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych Europy, odkryte przypadkowo już w 1881 r. Jest to jaskinia (cotte w miejscowym języku Jèrriais, używanym wyłącznie na Jersey, oznacza jaskinię), znajdująca się u stóp klifu morskiego. Została ona wycięta w granitowym cyplu koło miejscowości St Brelade, w płd.-zach. części wyspy Jersey, w czasach gdy ta, z powodu niższego poziomu mórz, stanowiła jeszcze część Normandii (widoczna na znaczkach zielona równina u stóp klifu jest dzisiaj zatopiona).
Znaczek: Jersey 131
Jersey, Mi 131
(29.01.1976)
St Brelade — miejscowość położona na płd.-zach. krańcu wyspy Jersey.
Znaczek: Jersey P 29
Jersey, Mi P 29
(17.01.1978)
Znaczek: Jersey 751
Jersey, Mi 751
(8.06.1996)
Widok na Zatokę Beauport i widoczne w głębi, po drugiej stronie St Brelade's Bay, stanowisko archeologiczne La Cotte de St Brelade.
Znaczek: Penrhyn 271 Znaczek: Penrhyn 229 Znaczek: Penrhyn 224
Penrhyn, Mi 224 (10.07.1981), 229 (30.11.1981) i 271 (30.07.1982)
Książę Walii Karol — w 1968 r., jako student archeologii i antropologii na Uniwersytecie w Cambridge, brał udział w pracach wykopaliskowych w La Cotte de St Brelade, prowadzonych pod kierownictwem prof. C. M. B. McBurney’a.
Pierwsze prawdziwe badania wykopaliskowe rozpoczęły się tu dokładnie 100 lat temu. W latach 1910–1914 kierował nimi Robert R. Marett (1866–1943). W 1911 r. odwiedził je Arthur Smith Woodward, dyrektor działu geologicznego British Museum of Natural History, który wykorzystał wyniki badań z La Cotte do uzasadnienia wczesnego wieku tzw. człowieka z Piltdown. W latach 60. i 70. XX w. poza szczątkami neandertalczyka i narzędziami krzemiennymi z różnych okresów paleolitu (od dolnego po górny) odkryto tu pozostałości plejstoceńskich ssaków, m.in. stosy kości mamutów, nosorożców włochatych i jeleni olbrzymich. Według publikacji Katharine Scott z 1980 r. w rejonie La Cotte de St Brelade neandertalczycy polowali na mamuty (ok. 250 tys. lat temu), strącając ze skalnego urwiska zwierzęta doprowadzone do paniki rozpalanymi ogniskami.
Znaczek: Gwinea Bissau 5980
Gwinea Bissau, Mi 5980
(25.05.2012)
Inna scena polowania na mamuty przedstawiona jest na marginesie arkusika znaczków Uzbekistanu. Ale tak naprawdę brak jest przekonywujących dowodów na to, że mamuty były zwierzętami łownymi. Niektórzy archeolodzy uważają, że paleolityczni łowcy wykorzystywali tylko padłe sztuki i nie gardzili też nawet jedzeniem padliny, choć przeze wszystkim pozyskiwali skóry mamutów i ich kości, m.in. do wznoszenia konstrukcji mieszkalnych (w tundrze nie łatwo było zdobyć lepszy surowiec, bo drzew było bardzo mało). Ciosy mamutów (kość słoniowa) były wykorzystywane także (ale jeszcze nie przez neandertalczyków) do wykonywania wielu dzieł sztuki.
Uzbekistan, Mi 442–450
(10.05.2002)
Znaczek: Togo 5337
Togo, Mi 5337
(15.11.2013)
Znaczek: Ukraina 1597
Ukraina, Mi 1597
(20.01.2017)
Grupa ludzi (na znaczku Ukrainy są to na pewno neandertalczycy) zabijająca mamuta uwięzionego w wilczym dole.
Znaczek: Gwinea 12270
Gwinea, Mi 12270
(24.04.2017)
Neandertalczycy i ludzie anatomicznie współcześni polujący na mamuty.
Togo, Mi 5339 i 5340
(15.11.2013)

Gwinea, Mi 10615 i 10616
(1.10.2014)
Blok: Gujana 4300 w bl. 379
Gujana, Mi 4300 w bl. 379
(10.02.1994)
Blok: Gujana 4301 w bl. 380
Gujana, Mi 4301 w bl. 380
(10.02.1994)
Dwa bloki Gujany z jeszcze jedną wariacją na temat mamutów, tygrysów szablozębnych i polującego na nie praczłowieka.
W prawych dolnych narożnikach obu bloków, znajduje się — w większości zakryty przez złotą folię znaczka — rysunek czaszki Homo heidelbergensis z Broken Hill.
W 1921 roku Tom Zwiglaar, szwajcarski górnik pracujący w kopalni cynku i ołowiu w Broken Hill w Rodezji (obecnie Kabwe w Zambii), w dolinie Luangwa, znalazł czaszkę bez żuchwy o znacznej pojemności 1100–1280 cm³, z pochylonym czołem i wydatnymi łukami brwiowymi, przypominającymi łuki neandertalczyków. Kości kończyn towarzyszące tej czaszce były jednak proste i delikatniejsze niż neandertalskie. Ich wiek oszacowano na ok. 300–125 tys. lat. Znalezisko określono mianem „człowieka z Rodezji” (H. rhodesiensis, H. brokenhillensis, Broken Hill 1). Zbliżone archaiczne formy odkryto w Elandsfontein a RPA i w Bodo w Etiopii (obie datowane na ok. 300 tys. lat) oraz w pobliżu jeziora Ndutu w Tanzanii (zapewne 400 tys. lat temu). Zwolennicy hipotezy jednego miejsca powstania zaliczają te okazy do H. heidelbergensis, który — ich zdaniem — wyewoluował w Afryce.
Mamut wielki (Mammuthus primigenius) i atakująca go włóczniami dwójka ludzi, na tle krajobrazu z okresu paleolitu.
Francja, Mi 4405 z bloku 86
(19.04.2008)
Słoń leśny (Elephas antiquus) atakowany przez Homo aeserniensis, czyli tzw. człowieka z Isernii, którego szczątki (datowane metodą potas-argon na 736.000±40.000 lat temu) znaleziono w La Pineta koło Iserni (prow. Isernia, reg. Molise), wraz z kośćmi różnych zwierząt, m.in. słonia leśnego.
Isernia, Włochy
(29.01.1988)
Kilkoro osobników Homo florensis zabijających słonia.

W rzeczywistości jest to nieco tylko przetworzona ilustracja, która pierwotnie przedstawiała Paleoindian Ameryki Południowej polujących na mastodonta!
Burundi, Mi 3256
(20.08.2013)
Znaczek: Burundi 3253
Burundi, Mi 3253
(20.08.2013)
Mozambik, Mi 8783 w bl. 1196
(10.08.2016)
Dwie wersje (na znaczku i na dolnym marginesie bloku) sceny zabijania nosorożca uwięzionego w wilczym dole przez ludzie Homo erectus.
Dwóch ludzi podczas polowania na niedźwiedzia oraz fragment czaszki praczłowieka? (ok. 1 mln lat temu).
Korea Północna,
Mi 4036 A i B (15.06.1998)
Na marginesie tego bloku ukazano dramatyczną scenę — jeden z neandertalczyków polujących na niedźwiedzia jaskiniowego (Ursus spelaeus) dostał się w zasięg jego pazurów.
Gwinea, Mi 1169 w bl. 271 A i B
(1.11.1987)
Dwie sceny z polującymi nenadertalczykami: neandertalczycy w czasie tropienia zwierzyny i podczas walki z niedźwiedziem jaskiniowym.
Gwinea, Mi 12267
(24.04.2017)
Mozambik, Mi 8780
(10.08.2016)
Całostka Cp: Chiny (2004 r.) Całostka Cp_rv: Chiny (2004 r.) Całostka Cp: Chiny (2004 r.) Całostka Cp_rv: Chiny (2004 r.)
Panorama z Muzeum Paleolitycznego w Wangfujing, przedstawiająca polowanie grupy praludzi Homo erectus pekinensis na bawoły.

Chiny, ilustrowane kartki pocztowe (2004 i 2006 r.)
Obie te kartki pocztowe (będące równocześnie biletami wstępu do muzeum!) różnią się między sobą kilkoma szczegółami, m.in. chińskimi napisami na stronie ilustracyjnej
Ten 6-znaczkowy arkusik Malediwów przedstawia wizerunki kilku prahistorycznych zwierząt, ale w trzech miejscach znajdują się także podobizny bliżej nieokreślonych praludzi, zapewne polujących na te zwierzęta (choć nie wszystkie z nich należały z pewnością do ich ulubionych zwierząt łownych).
Na drugim znaczku (Mi 3956) tego arkusika widać w oddali, na drugim planie za glyptodontem (szczerbak kopalny pokryty płytkowym pancerzem kostnym, występujący w trzeciorzędzie na terenie Ameryki Południowej), dwóch mężczyzn ubranych tylko w opaski na biodrach i uzbrojonych we włócznie.
Na czwartym znaczku (Mi 3958), obok dwóch tapirów, podobnie uzbrojony mężczyzna „wychodzi” ze znaczka na lewy margines arkusika.
Na ostatnim znaczku (Mi 3960) widać tylko włócznię, trzymaną przez mężczyznę siedzącego na prawym marginesie arkusika, przypatrującego się nadchodzącemu mamutowi.
Znaczek: Malediwy 3958
Malediwy, Mi 3955–3960
(21.05.2002)
Arkusik: Malediwy 3961-3966
Malediwy, Mi 3961–3966
(21.05.2002)
Fragment: Malediwy 3961-3966
i prawy dolny fragment tego arkusika
Kolejny 6-znaczkowy arkusik Malediwów obok przedstawień prahistorycznych zwierząt pokazuje na dolnym marginesie postać praczłowieka (Homo?) „uzbrojonego” w zwierzęca kość (łopatkę).
Uzbrojony we włócznię człowiek anatomicznie współczesny stojący naprzeciw tygrysa szablozębnego, jednego z najgroźniejszych drapieżników plejstocenu.
W tle bloku (u góry z lewej) malowidła naskalne z terenu Afryki.
Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, Mi 5668 w bl. 992
(15.09.2014)
Ludzie Homo sapiens powracający do obozowiska z upolowana antylopą.
Republika Środkowoafrykańska, Mi 4279
(10.06.2013)
Neandertalczyk powracający do obozowiska z udanych łowów z upolowanymi zającem i ptakiem.
Kuba, Mi 1284
(31.03.1967)
Rekonstrukcja wyglądu neandertalczyka według obrazu Zdeňka Buriana (1905–1981)
Znaczek: Palau 1644
Palau, Mi 1644
(15.03.2000)
Neandertalczyk uzbrojony w oszczep na tle krajobrazu z epoki lodowej.
W 1856 roku dr Fuhlrott odkrył w jaskini Feldhofer w dolinie rzeki Düssel (na wschód od Düsseldorfu, Niemcy) kalotę czaszki, która pozwoliła określić nową odmianę paleoantropa. Licznych szczątków neandertalczyka dostarczyły także stanowiska francuskie (najsłynniejsze to: La Chapelle-aux-Saints, dep. Corrèze, La Ferrassie i Le Mustier, dep. Dordogne oraz La Quina, dep. Charente). Te istoty żyły od końca interglacjału Riss-Würm do środka zlodowacenia Würm (130–40 tys. lat temu). Odznaczali się wzrostem nieco niższym niż człowiek współczesny, szeroką i niską czaszką, pochylonym czołem i dużymi oczodołami z wystającymi wałami nadoczodołowymi, masywną twarzą o przypłaszczonych kościach policzkowych oraz mocną żuchwą pozbawioną wyniosłości bródkowej. Puszkę mózgową mieli taką samą lub nieco większą niż u człowieka współczesnego. Byli twórcami przemysłów lewaluasko-mustierskich.
Krzemienny groty włóczni i kościany grocik strzały oraz scena polowania na jelenie w okresie paleolitu.
Tzw. Republika Naddniestrzańska,
28–29 A i B (5.03.1996)
oraz 569–570 I (7.03.2015)

Rybołówstwo

Kasownik: Biache-Saint-Vaast, 27.08.1987
Biache-Saint-Vaast, Francja
(27.08.1987)
Mężczyzna Homo neanderthalensis łapiący rybę harpunem, a na drugim planie mamut.
W okolicy Biache-Saint-Vaast (dep. Pas-de-Calais, reg. Nord-Pas-de-Calais) odkryto w dolinie ślady kilkukrotnego pobytu neandertalczyków, datowane na ok. 196–159 tys. lat temu. Znaleziono tu m.in. dwa fragmenty czaszek ludzkich typu preneandertalskiego: młodej kobiety (o pojemności ok. 1200 cm3) i starszego mężczyzny, a także liczne kości zwierzęce, w tym należące do dużych ssaków: turów/bizonów i nosorożców oraz wytwory krzemienne wykonane w technice lewaluaskiej.
Frankatura mechaniczna: Picquigny, 3.07.1996 Frankatura mechaniczna: Picquigny, 30.09.2005
Picquigny, Francja
(3.07.1996 i 30.09.2005)
Frankatura z 2005 roku z błędną nazwą miejscowości: „Piquigny”
Właśnie — ryby. Obecnie niedoceniane, ale jakże ważne i często wykorzystywane w pradziejach źródło pożywienia — tutaj w logo parku w Samarze (dep. Somme, reg. Pikardia).
Ten prehistoryczny park rozrywki obejmuje obszar 25 ha i 1200 m² wystaw. Prezentowane są tu dzieje człowieka od wynalezienia ognia do czasów gallo-rzymskich, czyli na przestrzeni ok. 600 tysięcy lat. Można tu obejrzeć m.in. rozpalanie ognia, rzucanie włócznią, strzelanie z łuku i tradycyjne wytwórstwo, jak np. garncarstwo i obróbkę krzemienia oraz liczne rekonstrukcje, m.in. szałasów paleolitycznych i chat z neolitu, a nawet celtyckiego oppidum.

Zbieractwo

Znaczek: Polska 2494
Polska, Mi 2494 = Fi 2347
(17.03.1977)
Znaczek: Polska 3549
Polska, Mi 3549 = Fi 3402
(31.07.1995)
„Nie samym mięsem człowiek żyje” — można by powiedzieć zmieniając nieco znane przysłowie. Także orzechy laskowe oraz żołędzie, których szczątki są często znajdowane na miejscu ludzkich obozowisk, są bardzo pożywne.

Owoce leszczyny (Coryllus avellana) znane są ze swych walorów konsumpcyjnych, dzięki którym były zbierane przez ludzi od najdawniejszych czasów, aż do dziś. Zawierają m.in. 56% tłuszczu, 16% białka, 3,5% cukru i można otrzymywać z nich olej.

Żołędzie mogły być wykorzystywane do produkcji mąki, porównywalnej pod względem zawartości substancji odżywczych z mąką jęczmienną. Mąka taka była bardzo często, aż do czasów współczesnych, używana jako substytut mąki zbożowej lub jako jej uzupełnienie, do wypieku chleba. W następnych wiekach, kiedy zaczęto już chów świń, żołędzie były stosowane także jako karma dla świń.
Australopithecus afarensis podczas zbierania owoców.
Komory, Mi 2722
(14.12.2009)
Australopithecus (Paranthropus) boisei jedzący pokarm roślinny.
Republika Środkowoafrykańska, Mi 4278
(10.06.2013)
Australopithecus robustus podczas zbierania pożywienia roślinnego.
Komory, Mi 2724
(14.12.2009)
Tzw. człowiek z Jawy (ok. 700 tys. lat temu), czyli Homo erectus (dawniej Pithecanthropus erectus lub Pithecanthropus IV) podczas zbierania owoców.
Kuba, Mi 1282
(31.03.1967)
Rekonstrukcja wyglądu Homo erectus według obrazu Zdeňka Buriana (1905–1981)
Motyka z poroża i wykopywanie takim narzędziem jadalnych części podziemnych roślin przez człowieka anatomicznie współczesnego.
Tzw. Republika Naddniestrzańska,
26 A i B (5.03.1996)
oraz 567 I (7.03.2015)