Datowanie 14C lub datowanie radiowęglowe — radiowęgiel jest popularną nazwą
14C, jedynego radioaktywnego izotopu węgla (węgiel ma trzy izotopy:
12C,
13C i
14C). Zdecydowana większość atomów węgla to atomy
12C. Węgiel
13C jest o znacznie rzadszy (1 atom
13C przypada na ok. 113 atomów
12C), natomiast jeden atom
14C przypada na ok. 10
12 atomów węgla!
Atomy
14C spontanicznie ulegają rozpadowi, podczas którego powstaje jedna cząstka promieniowania beta, a one same przekształcają się w atomy azotu. Wskutek rozpadu liczba radioaktywnych atomów w określonej porcji materii maleje z upływem czasu. Okres, po którym liczba radioaktywnych atomów maleje o połowę, zwany jest „okresem połowicznego rozpadu”, który w przypadku
14C wynosi 5730 lat (według ostatnich obliczeń, wcześniej przyjmowano inne wartości, np. 5568 lat). Oznacza to, że z pewnej ilości atomów
14C po 5730 latach pozostaje połowa, po 11.460 latach jedna czwarta, itd.
Mimo rozpadu izotop
14C jest stale obecny na Ziemi, gdyż powstaje w atmosferze z azotu pod wpływem promieniowania kosmicznego. Wytworzone atomy
14C uczestniczą w cyklu geochemicznym węgla, głównie pod postacią dwutlenku węgla. Ten
14CO
2 może być asymilowany przez rośliny i wchodzi w skład związków organicznych. Może również rozpuszczać się w wodzie i cyrkulować wraz z wodą oceaniczną.
Dzięki asymilacji z atmosfery, koncentracja
14C w żyjących organizmach lądowych jest stała. Po obumarciu organizmu ubytek tego izotopu spowodowany rozpadem promieniotwórczym nie jest już dłużej równoważony przez asymilację, więc jego ilość w martwym organizmie zaczyna maleć. Konwencjonalny wiek radiowęglowy jest określany dzięki porównaniu stosunku
14C/
12C w badanej próbce i w standardzie współczesnej biosfery.
Metodę radiowęglową opracował
Willard Frank Libby (1908–1980), profesor Uniwersytetu w Chicago (1945–1959) i w Los Angeles (od 1959), za co otrzymał w 1960 Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii.